HƯƠNG NGỌC LAN THÀNH CỔ

Phùng Văn Lập

Xin được đặt tên cho bài cảm nghĩ này trùng với tên bài thơ Hương Ngọc lan Thành cổ của đồng chí Trung tướng Phạm Quốc Trung, bởi như lời tựa của Website Nhà trường, đó là sự quan tâm đặc biệt, sự sẻ chia, đồng cảm và truyền lửa, là cảm tác thay cho lời tri ân, sự ghi nhận và tôn vinh các cô giáo mặc áo lính của Trường Đại học Chính trị nhân kỷ niệm Ngày Phụ nữ Việt Nam 20/10 và Ngày Nhà giáo Việt Nam 20/11 của Hiệu trưởng Nhà trường.

Đến với những vần thơ Hương Ngọc lan Thành cổ, người đọc sẽ cảm nhận được cảnh sắc cổ kính, nên thơ, xanh mát, nhân văn. Dẫu chỉ là những nét chấm phá, điểm nhãn giàu chất biểu tượng “Cây xanh quanh năm bóng tỏa”, “Cổng vòm cổ kính”,  “Giảng đường đầy ắp ý thơ”… cũng đủ sức gợi cảm, khuấy động tình đất, tình người. Tâm tưởng của người đọc được  khơi dậy, liên tưởng tới miền tình cảm trước “cây đa, giếng nước”, dòng sông quê hương “mở nước vào dạ ”, và suy ngẫm “Khi ta ở chỉ là nơi đất ở/ khi ta đi đất bỗng hóa tâm hồn” …Nhưng chưa thấy Ngọc lan đâu!? dù bài thơ là Hương Ngọc lan Thành cổ…

Thời sinh viên em ước vọng nơi đâu

Có khi nào …nghĩ về Thành cổ

Nơi cây xanh quanh năm bóng tỏa

Bên những giảng đường đầy ắp ý thơ

                                            Tâm hồn xưa đầy lãng mạn mộng mơ

                                            Có khoảng riêng nào dành cho người lính

                                             Mà hôm nay bên cổng vòm cổ kính

                                             Em  tươi xinh trong quân phục xanh màu

Như lẽ tự nhiên về sự gắn bó giữa con người và không gian sống, khúc giao hòa luôn được tấu lên với tất cả vẻ đẹp, cung bậc tâm tình khi dung chứa trong nhau những giai điệu của bản tình ca, chất lãng mạn thuộc về các bản thể. Đó là hợp lưu của cái đẹp. Trong không gian Thành cổ hiện hữu “Giảng đường đầy ắp ý thơ”, thì cũng hiện hữu hình ảnh “Em tươi xinh trong quân phục xanh màu”. Dẫu biết rằng, những “Em tươi xinh”, cũng như những con người đã, đang gắn bó với Thành cổ đều có cơ duyên cuộc sống riêng với mảnh đất này. Tác giả hỏi, chúng ta hỏi, và chúng ta hiểu “Thời sinh viên em ước vọng nơi đâu/có khi nào nghĩ về Thành cổ” mà hơn hết là “Tâm hồn xưa đầy lãng mạn, mộng mơ/có khoảng riêng nào dành cho người lính”. Âu cũng là tâm tình của chàng cựu sinh viên Khoa Hóa, Đại học Bách khoa Hà Nội, vị nguyên Tư lệnh một binh chủng khi đứng “Bên những giảng đường đầy ắp ý thơ”.

Từ khi nào em trăn trở canh thâu

Truyền cảm hứng để bài ca giữ nước

Bừng sáng hơn sau mỗi giờ lên lớp

Cho học viên mạnh bước quân hành

                                            Cần mẫn, dịu dàng bồi đắp nét nhân văn

                                            Chất phù sa chính trị viên cần có

                                            Cánh buồm ra khơi, em là ngọn gió

                                            Trao gửi niềm tin hướng tới chân trời 

Sự sinh động, giàu hình ảnh, hàm chứa ý nghĩa sâu sắc của bài thơ đâu chỉ dừng lại khi cảm nhận về bức tranh đa màu, đa sắc ấy, mà còn sâu xa, lắng đọng, và được đẩy lên đúng tầm vóc khi diễn giải sự cảm thông và lòng mến phục. Cảm thông, sẻ chia, thấu hiểu trách nhiệm với đất nước, quê hương, dặm dài “trăn trở canh thâu” của “Em  tươi xinh trong quân phục xanh màu”. Họ cũng như bao nhiêu nhà giáo dục chân chính, tâm huyết khác là bồi đắp tinh thần yêu nước, truyền thống dân tộc, giá trị con người, phát triển trí tuệ, kỹ năng phức hợp cho lớp lớp thế hệ học trò, sinh viên, học viên. Đó là phẩm giá cao quý, đáng được tôn vinh, mến phục. Nhưng với cán bộ, giảng viên tươi xinh, mang quân phục xanh trong Thành cổ còn nặng gánh trách nhiệm cao cả, tâm huyết căng tràn khi “Truyền cảm hứng bài ca giữ nước…cho học viên thêm mạnh bước quân hành”, để lắng đọng “Chất phù sa chính trị viên cần có”, cho đội ngũ cán bộ chính trị tương lai, đội ngũ những người làm lan tỏa, tiếp lửa, nuôi dưỡng chủ nghĩa yêu nước và nhân văn của thời đại, dân tộc cho cán bộ, chiến sĩ quân đội. Họ là hiện thân của bài ca giữ nước, mà hơn một lần, tác giả đã nhắn gửi. Bởi thế, với từng kết quả trưởng thành của học viên, sự nghiệp giáo dục đào tạo của Nhà trưởng, nữ cán bộ giảng viên áo lính xứng đáng được ngợi ca: “cánh buồm ra khơi, em là ngọn gió”. Sự nghiệp giáo dục đào tạo đội ngũ cán bộ chính trị cho toàn quân của Mái trường Thành cổ đã được chiếu xạ qua lăng kính nghệ thuật nhuần nhụy là thế.

Một trong những cái hay của Hương Ngọc lan Thành cổ là thi họa hóa nguồn cội của “Trăn trở canh thâu” rất đỗi phổ biến của cô giáo mang màu xanh áo lính bằng những vần thơ bay bổng. Ai cũng hiểu trách nhiệm, nhiệm vụ của người thầy là giáo dục nhân cách, bồi dưỡng lý tưởng, vun đắp tâm hồn, trang bị kiến thức, phát triển kỹ năng, dẫn dắt trau dồi năng lực. Một hoạt động đòi hỏi công phu, nghiêm túc, giàu sáng tạo, sâu đậm nhân bản, nhân văn, luân lý. Bài thơ không diễn đạt như vậy, điều đó được vẽ lên bằng hình ảnh đặc trưng nữ tính “cần mẫn, dịu dàng” rất hợp với “nét nhân văn” của tư tưởng, tình cảm, “Chất phù sa” của nhận thức, năng lực hành động, “Cánh buồm”, “chân trời” của lý tưởng, niềm tin, khát vọng tích tụ trong phẩm chất, năng lực cần có của người học viên. Theo dòng cảm xúc, từ đó, ở một chiều khác, cũng có thể dễ dàng nhận ra sự chuyển tải triết lý, phương châm giáo dục đào tạo “Dạy người, dạy chữ, dạy nghề” của ý thơ.

Từ hỏi, hiểu, đến đối thoại. Tác giả còn sẻ chia, cảm thông, khắc họa những khó khăn riêng tư chỉ có ở người nữ cán bộ giảng viên “Dẫu là thầy, thiên chức chẳng hề vơi/ còn bao việc đang chờ sau bài giảng/ nuôi dạy con thơ, dâu hiền, vợ đảm/mái ấm tình yêu, em giữ lửa bốn mùa”. Đúng tâm trạng, đúng cuộc sống, đúng thiên chức, đúng phẩm chất của người phụ nữ, khổ thơ nhân lên tình cảm, mà cũng là sự ngưỡng vọng, cảm phục đối với đức hy sinh, vuông tròn việc nước, việc nhà của cán bộ giảng viên trong quân phục xanh màu. Sự nghiệp và cuộc sống đan cài. Sẽ là không đầy đủ, thiên lệch khi chỉ thấy cái cao cả của sự nghiệp mà quên đi, hoặc né tránh bộn bề khó khăn của cuộc sống. Là tấm gương giáo dục, bằng trải nghiệm cuộc sống, những nữ cán bộ giảng viên sẽ đưa đến cho đội ngũ học viên thấu hiểu sâu sắc tình cảm, ý tứ của người “Anh, người chị, người bạn” trong tâm thức, khi họ hòa chung với cuộc sống của bộ đội ở đơn vị.

Nhất quán âm hưởng nhẹ nhàng, vui tươi, thuần khiết, bài thơ dần khép lại khi đã hội tụ được những cảm nhận sâu sắc về phẩm chất, phẩm giá của người nữ giảng viên xanh màu áo lính, họ luôn thấp thoáng“Nụ cười trong trẻo của ngày xưa” cũng là lúc mà cảm xúc dâng tràn, là lúc Ngọc lan tỏa hương đất trời, hòa quyện hương đời, thắm ngát bên trang giáo án. Ngọc lan, giáo án hiển hiện sánh bước bên nhau, hòa nhập, hòa nhịp “Cùng em đi suốt chiều dài năm tháng” Ngọc lan làm đẹp giáo án, giáo án làm đẹp Ngọc lan, tất cả tổng hòa tôn vinh, kiến tạo lên cái đẹp của nơi “Có hồn thơ và tâm sáng Người Thầy”.

Vẫn nụ cười trong trẻo của ngày xưa

Thoảng hương Ngọc Lan bên trang giáo án

Cùng em đi suốt chiều dài năm tháng

Có hồn thơ và tâm sáng người Thầy

Đến đây, có lẽ, thắc mắc của độc giả về ý tứ của tác giả khi sử dụng hình ảnh Ngọc Lan Thành cổ trong cấu trúc bài thơ đã được giải đáp. Hương Ngọc Lan vừa thực, vừa lãng mạn, lại được ẩn dụ. Hương Ngọc Lan thoang thoảng, tinh khôi, thuần khiết như (trong) môi trường đào tạo những con người làm công tác giáo dục, tiến hành công tác tư tưởng – văn hóa, nỗ lực phát huy nhân tố con người, sức mạnh của hệ thống tổ chức trong các đơn vị quân đội. Mạch nguồn thi hứng vì thế vẫn tiếp tục được khai mở. Ngọc Lan hòa cùng cảnh sắc Mái trường Thành cổ thấm đẫm tinh hoa văn hóa miền quê Kinh Bắc, nơi kết tinh và tỏa sáng tinh thần Đảng, tình nghĩa thầy trò sâu nặng, tình đồng chí đồng đội sắt son, giàu chất khoa học và nhân văn. Tất cả lên men cuộc sống làm xao lòng, lay động cảm xúc, làm vơi đi cảm giác về sự khô cứng, đơn điệu trong ngôi trường lính của những cô giáo nhà trường quân đội vừa trải qua thời sinh viên tươi trẻ, vừa được giảng đường đại học chắp cánh ước mơ. Cảm giác ấy dần nhường chỗ cho tình yêu, niềm tin về Nhà trường luôn được đắp bồi theo năm tháng, và luôn có “Mái trường trong tôi” trong tâm tưởng. Với họ, sự khô cứng, đơn điệu nhiều khi còn được nhìn nhận sâu sắc hơn theo hướng là môi trường tích cực sản sinh cốt cách, nét tinh thần, phẩm chất thanh cao, thuần khiết của nhà giáo chiến sĩ, người lính sinh viên, tựa như Hương Ngọc Lan Thành cổ của Trường Sĩ quan Chính trị chính quy, tiên tiến, mẫu mực.  

Hương Ngọc lan lan tỏa, mỗi cán bộ, giảng viên, và cả lực lượng sư phạm của Mái trường Thành cổ đều thấu cảm, tìm thấy một phần hình ảnh của mình trong bức họa sinh động này.

Cảm ơn tác giả. 

                                                                         Hà Nội, tháng 2/2018