TÌM HIỂU VẺ ĐẸP CỦA NGƯỜI THÀY QUA CA DAO, TỤC NGỮ VIỆT NAM

Trong kho tàng văn học Việt nam, ca dao, tục ngữ luôn được tồn tại, gắn liền với đời sống nhân dân từ thế hệ này sang thế hệ khác. Bởi ca dao, tục ngữ là tiếng nói chứa đựng những suy nghĩ, nơi kết tinh, lắng đọng những tâm tư, tình cảm cùng những kinh nghiệm quý báu với muôn màu sắc trong đời sống xã hội của nhân dân. Tìm hiểu về ca dao, tục ngữ Việt nam, ta còn bắt gặp hình ảnh người thày giáo với bao vẻ đẹp thật đáng tự hào và trân trọng.                                                                                            

Nói đến việc học và đạo lý thày trò, ca dao, tục tục ngữ thể hiện bằng tình cảm, sự kính trọng, lòng biết ơn của lớp lớp thế hệ học trò giành cho người thầy và lưu giữ suốt chiều dài lịch sử dân tộc: “Muốn sang thì bắc cầu Kiều/Muốn con hay chữ thì yêu kính thầy”… Bởi vậy, từ xa xưa, dù khó khăn đến mấy thì người dân Việt Nam  vẫn có gắng cho con em mình đi học với quan niệm: “Không thầy đố mày làm nên” để được “làm người”. “Làm người” với mong muốn trước tự giúp cho cuộc đời mình khỏi cơ cực, sau giúp ích cho quê hương, đất nước...

Đối với mỗi người học, để tiếp thu được kho tàng tri thức vô cùng phong phú của nhân loại, dù bằng nhiều mục đích, phương pháp khác nhau, song đều gặp nhau ở chỗ là họ luôn cần đến sự định hướng, dắt dìu của người thầy trong quá trình chiếm lĩnh tri thức. Do đó, những ước nguyện của mỗi người học cũng đều được thể hiện rất rõ qua từng câu trong ca dao, tục ngữ: "Mấy ai là kẻ không thầy/ Thế gian thường nói đố mày làm nên". Vì vậy, khi được thày dạy dỗ, tất cả đều có cùng sự tôn trọng với người dạy mình: “Nhất tự vi sư, bán tự vi sư” (một chữ cùng là thày, nửa chữ cùng là thày), bởi “Một bụng chữ còn hơn hũ vàng”... luôn là triết lý giáo dục trong cuộc sống của nhân dân ta.

Chúng ta đều biết, mỗi người từ khi sinh ra đến lúc trưởng thành, luôn được chăm sóc, dạy dỗ bởi bàn tay, tấm lòng thương yêu, đùm bọc và bao la của nhiều người theo bước đi của thời gian. Khi còn nhỏ, ta chịu ơn nghĩa sinh thành, nuôi dưỡng “như nước trong nguồn” không ngừng tuôn chảy của mẹ, cao "như núi Thái Sơn" của cha.. Rồi khi lớn lên, cắp sách tới trường, thì chính thày là người dìu dắt, dạy dỗ cho ta: "Mẹ cha công sức sinh thành/ Ra trường thầy dạy học hành cho hay", nên ca dao, tục ngữ cũng khuyên: "Công cha, áo mẹ, chữ thầy/ Gắng công mà học có ngày thành danh"...

Không những thế, trong ca dao, tục ngữ còn là lời hứa hẹn của các thế hệ học trò về sự "đền ơn đáp nghĩa" nếu thành đạt: "Bao giờ anh chiếm bảng vàng/ Ơn thầy ta trả, nghĩa nàng nào vong", hoặc:“Ăn quả nhớ kẻ trồng cây/ Có danh, có vọng nhớ thày khi xưa”... Song cũng phê phán những thói hư, tật xấu, những người quay lưng lại với người đã dìu dắt, dạy dỗ mình: "Yêu kính thầy mới được làm thầy/ Những phường bội bạc sau này ra chi"...

Có thể nói, ca dao, tục ngữ Việt Nam được thể hiện vô cùng phong phú về nét đẹp và lòng kính trọng của xã hội nói chung và lứa tuổi còn đang ngồi trên ghế nhà trường nói riêng với người thày, nó không chỉ thể hiện mối quan hệ tốt đẹp giữa con người với con người, mà đó còn là lòng biết ơn của toàn thể xã hội với những người làm nghề dạy học. Đó là truyền thống quý báu của dân tộc ta đã trải qua hàng ngàn năm lịch sử; là thể hiện tinh thần hiếu học, ham học hỏi, cầu tiến bộ để góp phần xây dựng gia đình, quê hương, đất nước thêm giàu đẹp; là đạo lý ngàn đời răn dạy mỗi người phải sống có hiếu với cha, với mẹ, sống có nghĩa đối với người đã dạy cho mình những nét chữ đầu tiên. Chính vì vậy, quan niệm thầy, trò đã trở thành thứ tình nghĩa cao cả, thiêng liêng trải dải suốt bao đời nay, kết nối thành một sợi dây, tạo nên truyền thống đẹp đẽ của dân tộc là “Tôn sư trọng đạo”.

Ngày nay, trước sự phát triển của đất nước, bên cạnh những tiến bộ đã đạt được trong công tác giáo dục, đào tạo thì những tác động của mặt trái cơ chế thị trường cũng len lỏi vào các nhà trường. Điều đó đã làm cho không ít người thày vì lợi ích cá nhân mà quên đi đạo lý “Dạy chữ, dạy người và dạy nghề”. Tình trạng suy thoái đạo đức và phẩm chất của một số thầy cô giáo đã  làm giảm sút niềm tin của nhân dân, không xứng đáng với những gì xã hội tin cậy, gửi gắm, song đó chỉ là những hiện tượng còn tồn tại ở một số rất ít thày cô giáo. Bởi đi bất cứ đâu, chúng ta vẫn bắt gặp những hình ảnh vô cùng đẹp đẽ và cao cả của bao thày giáo, cô giáo luôn tận tuỵ với công việc, hết lòng thương yêu, giúp đỡ học sinh. Đó là hình ảnh những người thầy, người cô ngồi kề ô cửa, tối tối bên ánh điện bàn say mê, đắm mình vào trang giáo án với mong mỏi ngày mai trên bục giảng sẽ đem đến cho học trò nhiều điều bổ ích và lý thú. Vẫn còn hiện lên sáng ngời những thày cô kiên trì thắp lửa, truyền đạt tri thức, sưởi ấm tâm hồn thế hệ tương lai với nghĩa cử cao đẹp “tất cả vì học sinh thân yêu”. Nhiều thầy, cô giáo dẫu tuổi đời còn rất trẻ song không quản ngại nắng mưa, tình nguyện “cõng chữ lên non”, mang ánh sáng của con chữ đến với học sinh và kiến thức xây dựng kinh tế đến đồng bào miền núi, vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo giúp họ vượt lên rào cản hủ tục, thoát khỏi cái nghèo, cái đói. Không ít các thế hệ thày cô đã cống hiến và gắn bó cả quãng đời thanh xuân của mình ở vùng biên giới, hải đảo xa xôi và đã trở thành “hoa của núi rừng!”.

Vinh dự, tự hào về nét đẹp của người thày cùng sự kính trọng của nhân dân suốt chiều dài lịch sử, mỗi thày cô giáo đứng trên bục giảng hôm nay càng phải thấy mình cần có trách nhiệm lớn hơn, nặng nề hơn với sự nghiệp ”trồng người”. Vì vậy, mỗi lời nói và hành động của các thầy, cô giáo phải luôn chuẩn mực, mãi mãi là tấm gương sáng để mọi thế hệ học trò học tập, noi theo, và để xứng đáng với sự tôn vinh của xã hội: “Dưới ánh sáng mặt trời không có nghề nào cao quý hơn nghề dạy học”.

Lê Quang Thà

Khoa Công tác đảng, công tác chín